Kategoriler
Değerli okurlarım, Asgari ücret; normal bir çalışma günü karşılığı olarak işçilere ödenen ve işçinin gıda, konut, giyim, sağlık, ulaşım ve kültür gibi zorunlu ihtiyaçlarını, asgari düzeyde karşılamaya yetecek ücret olarak tanımlanmaktadır. Asgari ücret; ekonomik yönü, sosyal ve toplumsal yönü itibariyle büyük önem arz etmektedir.
Önemli etkilere sahip asgari ücrete ilişkin ilk görüşler, antik Yunan’a kadar uzansa da modern anlamıyla asgari ücretin ele alınması oldukça kısa bir geçmişe sahiptir. Asgari ücret; ulusal düzeyde, çalışma yaşamı ile ilgili tarafların eşit koşullar altında temsil edildikleri, bağımsız kurul veya komisyonlar aracılığı ile saptanır ve yürürlüğe konur. Türkiye’de, yaklaşık 15 milyon çalışanı ve 4 milyona yakın işvereni ilgilendiren asgari ücret rakamları ve asgari ücretteki artış oranı, esasen tüm ülke ekonomisini doğrudan etkilemektedir. Bu çalışmanın amacı; Dünya’da ve Türkiye’de asgari ücretin nasıl uygulandığını, nasıl tespit edildiğini, tarihçesini açıklamak ve rakamlarla asgari ücretin maliyetini, artış oranlarını ve yeterliliğini analiz etmektir.
Tarihçesi
Önemli etkilere sahip asgari ücrete ilişkin ilk görüşler antik Yunan’a kadar götürülse de modern anlamıyla asgari ücretin ele alınması oldukça kısa bir geçmişe sahiptir. İşçi sınıfının sosyal bir sınıf olarak henüz açıkça ortaya çıkmadığı, işçi ile işveren arasında kesin sınıflaşmanın bulunmadığı ortaçağ lonca sisteminde bugünkü manasıyla bir asgari ücret tespitinde bulunulmamıştır Ortaçağda gerek batı, gerek doğu dünyasında mesleki birlikler olarak loncalar meslek üyelerinin bütün ihtiyaç ve yükümlülüklerini inceden inceye düzenledikleri için, o dönemde ücret tespiti ile amaç, iktisadi olarak zayıf bir sosyal sınıfın asgari geçim imkânlarına sahip olması değil, meslek üyeleri arasındaki haksız rekabeti önlemek ve malın kalitesinin düşmesini engellemek olmuştur. Orta çağ düşünürlerince ileri sürülen adil fiyat kavramından hareketle, kilise “adil ücret” tanımını ortaya atmıştır. 15. Yüzyılda, Floransalı bir din adamı olan Antonius tarafından ortaya atılan adil ücret, işçiye kendi sosyal seviyesine göre ailesi ile birlikte yaşama imkanı veren bir ücret düzeyi olarak tanımlanmıştır. Bu dönemden itibaren her tarafta hüküm süren liberalizm kuramının etkisi altında Adam Smith tarafından ortaya konulup David Ricardo’nun katkıları ile geliştirilen doğal ücret kavramı, işçilerin yaşamasına ve sayıca artmaksızın veya azalmaksızın neslini sürdürmeye imkan veren bir fiyat olarak tanımlanmıştır. Dünyadaki ilk asgari ücret uygulamaları, 1894’de Yeni Zelanda’da, 1896’da Avustralya’da ve 1929’da İngiltere’de uygulamaya konmuştur. Uluslararası Çalışma Örgütü'nün (ILO), 1928'de kabul ettiği 26 sayılı Asgari Ücret Belirleme Yöntemleriyle ilgili Sözleşme ile asgari ücrete uluslararası bir ölçüt getirildi. Bu tarihten sonra asgari ücret uygulaması önce Avrupa’ya sonra da tüm Dünya’ya yayıldı. Türkiye, ILO’nun 16.6.1928 tarihli Asgari Ücret Tespit Usulleri İhdasına ilişkin 26 sayılı Sözleşmesini 1973 yılında, 28.06.1951 tarihli “Tarımda Asgari Ücret Tespiti Usulleri Hakkında 99 sayılı Sözleşmesini’’ ise 1969 yılında kabul etmiştir. Türkiye’de asgari ücretle ilgili düzenlemeler Osmanlı ve Selçuklu dönemlerine kadar uzanmaktadır.
Asgari Ücretin Hesabı:
Asgari Ücret : 5.004,00
SGK %14 : 700,56
İşsizlik Sig.Primi %1 : 50,04
Net Asgari Ücret : 4.253,40 TL
Asgari Ücretin İşverene Maliyeti
Brüt Asgari Ücret : 5.004,00
SGK Primi %15,5 : 775,62
İşveren İşsizlik Sig.Prim. : 100,08
İşverene Maliyeti : 5.879,70 TL.
Yapılan hesaplamada %20,5 olan işveren SGK uzun vadeli sigorta kolları priminden %5 oranındaki SGK teşviki düşürülerek yapmıştır. Zamanında ödemesini yapmayan veya kaçak ya da sahte sigortalı çalıştıran işveren maliyeti %5 daha fazla olacaktır.
Asgari ücretten %15 oranında SGK ve işsizlik Sigortası, %15 oranında gelir vergisi kesilmektedir. Bu kesintilere damga vergisi de ilave denildiğinde toplamda 4 kalemde yaklaşık kesinti yapılmaktadır.
01.01.2022-31.12.2022 döneminde uygulanacak olan asgari ücretten %15 oranındaki gelir vergisi ile binde 79 oranındaki damga vergisi, kesintisi uygulanmayacaktır.
Peki asgari ücretin üzerinde maaş alan birisinin gerek gelir vergisi ile damga vergisi kesintisinin nasıl olacağını bir örnekle pekiştirelim.
Örnek: Murat bey, 6.500 TL brüt ücret ile çalışan, yeni destekle birlikte 2022 yılının ocak ayında ne kadar maaş alacak?
Brüt ücret : 6.500 TL. olsun
SGK işçi payı : 910 TL
İşsizlik Sigortası Payı : 65 TL
Gelir vergisi matrahı 5.525 TL. (Bundan istisna tutarını yani asgari ücretin net tutarını düştüğümüzde kalan tutar üzerinden ilgili vergi diliminden Ocak ayı yüzde 15 vergi hesapladığımızda;
Kümülatif vergi matrahı :5.525 TL.
Gelir vergisi : (%15) 190,80 TL.
Damga vergisi : ( binde 759 ) 11,35 TL.
Kesintiler Toplamı : 1.177,15 TL.
Murat bey’in eline net geçen tutar : 5.322,85 TL.
Günün Sözü: “ Çalışma olmadan yetenek hiçbir şeydir.” (Cristiona Ronaldo)
Abdulbaki AKBAL
S.M.Mali Müşavir-B.Denetçi