Günlük kullanımda vatandaşlar, pek çok mal ve hizmet için çok yüksek tutarlarda vergi ödüyor.
Mükellef kendi vergisini ödüyorsa ve bu vergi yükü başkalarına devredilmiyorsa bu vergi dolaysız vergi olarak adlandırılır. Emlak Vergisi ve Gelir Vergisi bu tür vergilere en güzel örneklerdir. Tahsil durumu açısından, eğer bir vergi belirli dönemlerde ilgili mükellef adına tarh ve tahsil ediliyorsa dolaysız vergidir. Örneğin, Kurumlar Vergisi. Bir mükellefin vergisi başkalarına devrediliyorsa, mükellef vergisini kendisi ödemiyorsa devredilen vergi dolaylı vergi olarak adlandırılır. Örneğin Katma Değer Vergisi. Vergi belirli olmayan zamanlarda ve mükellefe bağlı olmaksızın tarh, tahakkuk ve tahsil ediliyorsa dolaylı yapıdaki vergilerdir.
Örneğin : 7 liraya satılan 1 paket sigaranın 5,47 lirasını, 3,65 lira ödediğimiz 1 litre benzinin 2,54 lirasını, her 3 liralık cep telefonu faturasının da 1 lirasını vergiler oluşturuyor. Dolaylı vergilerin yüksekliği, günlük yaşama olumsuz etkilerinin yanı sıra vergideki adaletsizliği de artırıyor. Mevcut uygulamada çok kazananlar genellikle az, az kazananlar da çok vergi ödemek zorunda kalıyor.
Bu tablo içinde, en adil vergileme araçları olan gelir ve kurumlar vergisi tahsilâtı düşerken, katma değer vergisi, özel tüketim vergisi, özel işlem vergisi gibi vergiler de ise sistemde çok daha fazla yer tutmaya başlıyor.
2010 yılı içinde toplanması öngörülen kurumsal vergisi tutarı da 20 milyar 71 milyon lira olarak belirleniyor. Buna karşılık, devlet sadece akaryakıt ürünleri ve doğal gaz kullanımıyla vatandaştan 30 milyar 695 milyon lira Özel Tüketim Vergisi (ÖTV) almayı planlıyor
ÖTV tahsilatının tütün mamullerinde 16 milyar 417 milyon lira, motorlu taşıtlarda 3 milyar 803 milyon lira, alkollü içkilerde de 2 milyar 166 milyon lira olması bekleniyor.
Devletin bu yıl için öngördüğü Özel İletişim Vergisi de bütçede 4 milyar 829 milyon 820 bin lira olarak yer alıyor. Bu durumda, vatandaşın cep ve sabit telefon konuşmalarıyla ödediği Özel İletişim Vergisi bile beyannameli Gelir Vergisi mükelleflerinden alınan verginin neredeyse 2 katını buluyor
Yapılan hesaplamalara göre, ülkemizde sigara üzerindeki vergi yükü yüzde 78,25'e ulaşıyor. Halen 7 liraya satılan bir paket sigara için vatandaş, 4,41 lira ÖTV, 1,067 lira da KDV ödüyor. Böylece 7 liranın 5,4775 lirası vergilere gidiyor.
Vergi tutarı, 5 liralık sigarada 3,9125 lira, 4,5 liralık sigara da 3,5212 lira olarak belirleniyor.
KDV ve ÖTV tutarları, motorlu taşıtlar ve akaryakıt fiyatları içinde de önemli bir yekun tutuyor.
Motorlu taşıtlardaki vergi yükü yüzde 37 ile 47 arasında değişiyor. 1400 cc motor hacimli bir otomobilin vergi öncesi 30 bin 629 lira olan fiyatı, vergi sonrası 48 bin 578 liraya yükseliyor.
Bu otomobil için vatandaş 11 bin 118,50 lira ÖTV, 7 bin 710,33 lira KDV ödüyor. 324 liralık Motorlu Taşıtlar Vergisi de (MTV) dahil edildiğinde, söz konusu araçtaki toplam vergi miktarı 19 bin 152,8 liraya ulaşıyor. Böylece, bu aracın satış fiyatının yüzde 38,2'si vergi olarak devlete aktarılıyor.
2000 cc motor hacimli bir otomobilde ise vergi yükü yüzde 47'lere çıkıyor. Vergi öncesi fiyatı 54 bin 69 lira olan bir otomobil için vatandaş, 48 bin 910 lira vergi ödüyor.
Kurşunsuz benzinin satış fiyatının yüzde 67,07'sini, motorinin yüzde 58,16'sını, gaz yağının yüzde 46,16'sını, oto gazın da yüzde 79,79'unu vergiler oluşturuyor.
Örneğin Mardin’de satış fiyatı 3,82 lira olan 95 oktan kurşunsuz benzin için vatandaş, litre başına 1,8917 lira ÖTV, 0,58272 lira KDV ödüyor. Böylece kurşunsuz benzindeki toplam vergi yükü 2,4491 liraya çıkıyor.
3,06 liraya satılan motorinde de ÖTV tutarı litre başına 1,3045 lira, KDV tutarı ise 0,4668 lira olarak belirleniyor.
SABİT VE CEP TELEFONU FATURALARINDA KULLANIM ÜCRETİNE KARŞILIK FATURA BİR HAYLİ KABARIK
sabit ve cep telefonlarda da KDV ve Özel İletişim Vergisi vatandaşın cebini yakıyor.
Bir sabit telefonda kullanım ücreti 23,86 lira, fatura tutarı ise 36,47 lira olarak hesaplanıyor. Söz konusu abonenin faturasında aylık ücret 22,48 lira, diğer ücretler de 0,38 lira şeklinde yer alıyor. Bu faturanın KDV tutarı 4,60 lira, Özel İletişim Vergisi tutarı da 3,83 lira olarak tespit ediliyor. Bu şekilde 22,48 liralık konuşma yapılan fatura için vatandaşın cebinden 13,99 lira vergi çıkıyor.
41 liralık bir cep telefonu faturasında ise, 28,05 liralık kullanım ücretine karşılık 5,05 KDV, 7,01 lira Özel İletişim Vergisi %25 alınıyor. Diğer vergi, harç ve fonlar adı altında da aboneye 1,02 liralık ek maliyet çıkarılıyor. Buna göre, söz konusu faturadaki vergi yükü yüzde 38,15'i buluyor.
Dolaylı vergiler ise gerçekte, Anayasa’nın 73”üncü maddesi Herkes, kamu giderlerini karşılamak üzere mali gücüne göre vergi ödemekle yükümlüdür.” Vergi yükünün adaletli ve dengeli dağılımı, maliye politikasının sosyal amacıdır.” Demektedir. Dolaylı vergiler vatandaşların mali gücünü dikkate almadan, herkese aynı düzeyde uygulanan vergilerdir. Türkiye de toplam vergiler içinde “dolaylı vergilerin” oranı daha yüksektir böylelikle dolaylı vergilerin toplam vergiler içerindeki oranı arttıkça, vergi düzeni daha adaletsiz bir yapıya dönüşür.
Ülkemizde Vergi Yükü, Batılı ekonomiler normlarına göre düşüktür; dağılımı adaletsizdir. Vergi sistemi ağırlıklı olarak dolaylı vergi görüntüsündedir.
Günün sözü :
Planınız bir yıl içinse pirinç ekin,
On yıl içinse ağaç dikin,
Yüzyıl için ise insanları eğitin.
-Huang Çe-
Abdulbaki AKBAL
S.M.MALİ MÜŞAVİR
