Değerli okurlar, son zamanlarda kadın istihdamının artması, çalışan annelerin ve babaların çocuklarını yalnız bırakmaları çocukların ilk gelişim evrelerinde olumsuz bir etki yaratmıştır. Bu durum dikkate alınarak çalışan anne ve babalar için yarım çalışma ödeneği (YÇÖ) adı altında yeni düzenlemeler getirilmiştir.
Yeni yasal düzenlemeler ile çalışan anne ve babalar için yarım gün çalışmanın önü açılmıştır. Bu haktan yararlanmak isteyen anne yada babaların diğer yarım günleri ise ücretsiz izinden sayılarak İŞKUR ücretsiz izinden sayılan bu günler için başvuru yapan anne veya babalara yarım çalışma ödeneği adı altında işveren tarafından ödemesi yapılmayan diğer yarım günün maaş ödemesini yapmaktadır. Aynı zamanda SGK da işveren tarafından yarım ödenen sigortanızın diğer yarısını ödemektedir.
Analık İzni ve Ücretsiz İzne İlişkin Esasların 5. Ve 6. Maddesinde şu ifadelere yer verilmiştir;
MADDE 5 (1) Kadın işçinin doğumdan önce sekiz ve doğumdan sonra sekiz hafta olmak üzere toplam on altı haftalık süre için çalıştırılmaması esastır.
(2) Çoğul gebelik halinde doğumdan önce çalıştırılmayacak sekiz haftalık süreye iki hafta süre eklenir. Ancak, sağlık durumunun uygun olduğunun doktor raporuyla belgelendirilmesi hâlinde kadın işçi isterse doğumdan önceki üç haftaya kadar işyerinde çalışabilir. Bu durumda, kadın işçinin çalıştığı süreler doğum sonrası sürelere eklenir.
(3) Kadın işçinin erken doğum yapması hâlinde ise doğumdan önce kullanamadığı çalıştırılmayacak süreler, doğum sonrası sürelere eklenmek suretiyle kullandırılır.
(4) Doğumda veya doğum sonrasında annenin ölümü hâlinde, doğum sonrası kullanılamayan süreler babaya kullandırılır.
(5) Üç yaşını doldurmamış çocuğu evlat edinen eşlerden birine veya evlat edinen işçiye, çocuğun aileye fiilen teslim edildiği tarihten itibaren sekiz hafta analık izni kullandırılır.
(6) Analık izninde belirtilen süreler, işçinin sağlık durumuna ve işin özelliğine göre doğumdan önce ve sonra gerekirse artırılabilir. Bu süreler doktor raporu ile belirtilir.
Çalışma süresinin yarısı kadar ücretsiz izin hakkı
MADDE 6 (1) Analık izninin bitiminden itibaren çocuğunun bakımı ve yetiştirilmesi amacıyla ve çocuğun hayatta olması kaydıyla kadın işçi ile üç yaşını doldurmamış çocuğu evlat edinen kadın veya erkek işçilere istekleri hâlinde birinci doğumda altmış gün, ikinci doğumda yüz yirmi gün, sonraki doğumlarda ise yüz seksen gün süreyle haftalık çalışma süresinin yarısı kadar ücretsiz izin verilir.
(2) Çoğul doğum hâlinde bu sürelere otuzar gün eklenir.
(3) Çocuğun engelli doğduğunun doktor raporu ile belgelendirilmesi hâlinde bu süre üç yüz altmış gün olarak uygulanır.
(4) Ücretsiz izinden yararlanan kadın işçiye, bir yaşından küçük çocuğunu emzirmesi için günde toplam bir buçuk saat olan süt izni uygulanmaz.
Bilindiği gibi Yarım çalışma ödeneği kamuoyunda pek fazla bilinmiyor; bilinmediği için de sigortalı çalışanlar tarafından yararlanılmıyor. Bu sebeple de ekonominin yol haritasını oluşturacak Yeni Ekonomi Programı (YEP) nda da yarım çalışma ödeneğine yer verildi.
Doğum sonrası analık izninin bitiminden itibaren çocuğunun bakımı ve yetiştirilmesi amacıyla kadın çalışanlara yarım çalışma ödeneği veriliyor. Ödeme doğum parasından sonra yapılıyor. Sadece doğum yapan kadınlar değil, 3 yaşını doldurmamış çocuğu evlat edinen ebeveynler yani kadın ve erkek çalışanlar da yarım çalışma ödeneği alabiliyorlar.
Şartları Neler?
Yarım çalışma ödeneğinden faydalanmak için temel şart, Sosyal Güvenlik Kurumuna (SGK)ya kayıtlı işçi olmak ve bunun dışında yarım çalışma ödeneği alabilmek için yerine getirilmesi gereken diğer şartlar da var: Doğumdan öncesi 3 yıl içinde çalışılmış olması ve SGKya en az 600 gün süre ile işsizlik sigortası primi yatırılmış olması gerekiyor.
Bir diğer şart olarak da çocuğun sağ olarak doğması ve yarım çalışma ödeneği alındığı sırada da hayatta olması gerekiyor.
Bir üçüncü şart ise, haftalık çalışma süresinin yarısı kadar yani bu da 45 saatin yarısı 22,5 saat ediyor fiilen çalışılması gerekir.
Yarım çalışma ödeneği alabilmek için haftalık çalışma süresinin yarısı kadar çalışma yapabilen süreler çalışma süreleri;
-Birinci doğum gerçekleşmesi durumunda 2 Ay (60 gün)
-İkinci doğum gerçekleşmesi durumunda4 ay (120 gün)
-Sonrasında olabilecek doğumlarda ise 6 Aya (180 gün)a kadar haftalık çalıştıkları sürenin yarısı kadar ücretsiz izin kullanabilme hakkı verilmiştir.
Eğer ikiz yada üçüz gibi birden çok doğum olursa her bir çocuk için bu süre30ar gün, çocuğunuzun engelli doğması halinde ise bu süre1 yıla (360gün) kadar uzatılabilecektir.
Yarım çalışma ödeneği nasıl hesaplanır ve ne kadar para ödenir hesaplamasını yapalım; kadın çalışanın maaşı ne olursa olsun ; yarım çalışma ödeneğinde esas kriter, asgari ücret (2.029,50) lira . ve günlük asgari ücretin brüt tutarı (67,65) lira kadar ödeme alınabiliyor. Yapılacak bu ödemeden sadece damga vergisi kesintisi yapılabiliyor. Yarım çalışma ödeneği günlük 67,65 lira. Yani, kadın sigortalı ilk doğum sonrası yarım gün çalışılacak ve ücretin yarısını işverenden diğer yarısını da İŞKURdan alacak. Ödenekten yararlanmak için kadın çalışanların doğum ve evlat edinme sonrası analık hali izninin bittiği tarihten itibaren 30 gün içinde İŞKURa doğum ve evlat edinme sonrası yarım çalışma belgesi ile başvurması gerekiyor.
İşveren açısından değerlendirildiğinde ise öncelikle çalışanın yarım çalışma ödeneği alması için işverenden izin almasına gerek yok. Kadın çalışan,, işverenine yarım çalışma ödeneği hakkından yararlanacağı bilgisini verir ve dilekçe ile de bu bildirimi yapar. İşveren ile Çalışan arasında çalışma günleri belirlenir. İşveren yarım gün çalıştırdığı çalışana yarım günün parasını öder, çalışan diğer yarım günün parasını da İŞKURdan alır. Böylelikle çalışan kadın doğumdan sonra yarım gün çalışarak tam günün parasını böylelikle almış oluyor.
Günün Sözü : Kimi, insanlar yaşamında hiçbir amaca sahip olmadan yaşarlar. Bu gibi İnsanlar, bir nehir üzerinde akıp giden saman çöplerine benzerler. Onlar hiç gitmez, ancak suyun akışına kapılarak akar giderler. (SENECA)
Abdulbaki AKBAL
Denetçi-S.M. Mali Müşavir
[email protected] 
