Ticarette açık fatura ve kapalı faturanın önemi

Bilindiği gibi ticari hayatta sıkça esnafların karşısına çıkan kavramlardan biri de açık fatura ve kapalı fatura kavramlarıdır. Bugünkü köşemde bu kavramlarla ilgili olarak esnaflarımızı bilgilendirmek istiyorum. İnşallah faydalı olur. Hepinizin bildiği gibi açık fatura ve kapalı kavramlarının ortaya çıkma nedeni, mal veya hizmet satan tacirin düzenlediği faturada, fatura bedelinin peşin mi yoksa vadeli mi tahsil edildiğini fatura üzerinde göstermesi isteğinden kaynaklanmaktadır.
     Biz de bu makale ile ticari hayatta karşımıza oldukça sık çıkan açık fatura ve kapalı faturanın ne anlama geldiğini ve ticari hayatta ne gibi bir öneme sahip olduğunu açıklamaya çalışacağım.
     Öncelikle fatura 6761 sayılı Türk Ticaret Kanununun  “Fatura ve Teyit Mektubu “ başlıklı 23’üncü maddesi faturayı şu şekilde tanımlanmıştır. “Ticari işletmesi icabı bir mal satmış veya imal etmiş veyahut bir iş görmüş yahut bir menfaat temin etmiş olan tacirden, diğer taraf kendisine bir fatura verilmesini ve bedeli ödenmiş ise bununda fatura da gösterilmesini isteyebilir.”
     213 sayılı Vergi Usul Kanununun “Faturanın Tarifi başlıklı 229’uncu maddesi ise faturayı şu şekilde tanımlamıştır. “Satılan emtia veya yapılan iş karşılığında müşterinin borçlandığı meblağı göstermek üzere emtiayı satan veya işi yapan tüccar tarafından müşteriye verilen ticari vesikadır.”
     Açık fatura ve kapalı fatura sadece vergi yasalarında ve Türk Ticaret Yasasında değil, hiçbir yasada, yönetmelikte, tebliğde ya da yazılı başka bir kaynakta açık yada kapalı fatura ilgili bir açıklamaya rastlamak mümkün değildir.
     Ticari hayatta mal veya hizmet satan tacir düzenlediği faturada, bedelinin ödenip ödenmediği net olarak fatura üzerine bedeli ödenmiştir şeklinde bir ibare ile gösterebilmektedir. Ancak bazı durumlarda bu şekilde bir ibareye yer verilmeden doğrudan faturanın düzenleniş biçimine göre böyle bir anlam ortaya çıkmaktadır. İşte bu anlam faturanın açık kapalı fatura olmasıdır.
     Böylelikle Açık-kapalı fatura terimleri tamamen ticari hayatın kendi akışı içerisinde ortaya çıkmıştır. Bu açıklamalardan sonra şunu ifade edebiliriz. Açık –kapalı fatura ticari hayatta satılan mal veya hizmet bedelinin peşinen tahsil edilmediği yani vadeli olarak satışının yapıldığı durumlarda düzenlenen fatura iken kapalı fatura, mal ya da hizmet bedelinin peşin olarak tahsil edildiği durumlarda düzenlenen faturadır. Şayet tacir fatura karşılığını peşin tahsil etmişse faturayı düzenleyen tacir imzasını faturanın alt tarafına atmakta iken bedelin tahsil edilmeyip vadeli tahsil edileceği açık faturada ise faturayı düzenleyen tacir imzasını faturanın üst tarafına atmaktadır.
     Diğer bir ifadeyle “açık fatura “deyimi bedeli ödenmemiş fatura, “kapalı fatura”deyimi ise bedeli ödenmiş fuara anlamında kullanılmaktadır.
     Ticaret Hukuku açısından olaya baktığımızda birinci maddesinde “hakkında ticari bir hüküm bulunmayan ticari işlerde, mahkeme ticari örf ve âdete,  bu dahi yoksa umum, hükümlere göre karar verir.”hükmü yer almaktadır. Bu hükme göre mahkemeler, ticaret hukukunda hüküm bulunmayan hallerde öncelikli olarak örf ve adet kurallarını dikkate alındığını görmekteyiz.
     Açık yada kapalı fatura ticari hayatta örf ve adet kuralları haline gelmiş midir? Konuyla ilgili araştırmasını yaptığımız yargı kararlarında açık fatura ve kapalı faturanın örf ve adet haline geldiğini görmekteyiz. Faturanın altının kaşe vurularak imzalanması o faturanın kapalı fatura olduğunu gösterir ve bedelinin ödendiğine dair karine teşkil eder. Bu durumda kanıt yükü yer değiştirir. Diğer bir ifade ile ödeme savunması yönünden mevcut karine karşısında satıcının bedeli tahsil etmemiş olduğunu usulen kanıtlaması gerekir.
     Sonuç itibari ile açık fatura ve kapalı fatura ne Türk Ticaret Kanununda nede başka bir yasal mevzuatta tanımlanmamıştır. Bu gibi kavramlar tamamıyla ticari hayatın içinde oluşmuştur.
     Bununla ilgili olarak Müspet yönde Yargıtay 19.Hukuk Dairesi 08,03,2002, E2001/6247, K:2002/1560 sayılı kararları mevcuttur.
     Açık fatura, paranın tahsil edilmediği yani vadeli satış yapıldığı durumlarda düzenlenen faturadır. Kapalı fatura ise mal ya da hizmet bedelinin peşin olarak tahsil edildiği durumlarda düzenlenir. Açık fatura da imza, faturanın üst tarafına atılır. Kapalı fatura da ise, imza ve kaşe faturanın alt tarafına atılır. Açık kapalı ve kapalı fatura hususunun iyi bilinmesinde ve buna göre davranılmasında yarar vardır.