Kategoriler
Değerli okurlar, bir ülkenin vergi sistemi içinde gelir üzerinden alınan vergilerin toplam vergi gelirleri içindeki payı ne ölçüde yüksek ise o ölçüde adil bir vergi sisteminden söz edilir. Çünkü gelir vergisi en az geçim indirimi, artan oranlı tarife yapısı ve ayırma ilkesinin uygulanmasına elverişliliği nedeniyle kişisel ödeme gücüne en kolay uydurulabilen bir vergidir. Vergi sisteminin en adil vergisi olduğu söylenen gelir vergisinin kendi içinde adil olduğu söylenebilir mi? Yani her bir gelir unsuru adil bir vergilendirilmeye tabi tutuluyor mu? Toplam gelir vergisinin oluşumunda kanunda belirtilen gelir unsurlarının farklı oranda katkıları bulunmaktadır. Bazı ticaret ve serbest meslek erbabı vergi yükümlülerinin ödediği vergilerin asgari ücretlilerin yıllık ödediği verginin tutarına bile ulaşmadığı tartışılan ve gündemde olan bir konudur. Gelir vergisinde ücretliler aleyhine olan bu adaletsizliğin oluşmasında gelir unsurlarının farklı vergilendirme usulleri ile vergilendirilmesi etkili midir? Bu usuller ücretliler lehine değiştirilemez mi? Ücretlerin vergilendirme usullerinden kaynaklanan adaletsizlik çalışma hayatını olumsuz etkilediği gibi beyan esasına dayanan vergilendirme usulünü de olumsuz etkilemektedir. Oysa gelirin unsurlarının her birinden alınacak vergi, vergi yükümlüsünün ödeme gücüyle orantılı olmalıdır.
Gelir Vergisi Kanunu’nda, işverene tabi ve belirli bir işyerine bağlı olarak çalışanlara hizmet karşılığı yapılan ödemeler ücret olarak tanımlanmıştır. Ödemenin tazminat, avans, aidat, huzur hakkı, prim, ikramiye, gider karşılığı veya başka adlar altında yapılmış olması halinde niteliğinin değişmeyeceği belirtilmiştir. Ücret gelirlerinin elde edilmiş sayılabilmesi için ücretin tahsil elde edilmiş olması şartı aranır. Hak edildiği halde işveren tarafından ödenmeyen ücretler elde edilmiş ücret değildir.
2020 yılına kadar ücret gelirlerinin nihai olarak vergilendirilmesi genel olarak stopaj yoluyla yapılmaktaydı. Ödemeyi yapan işveren ücret gelirleri için geçerli olan (üst dilimin %35 olduğu) tarifeye göre gelir vergisi stopajı uygulamaktaydı. Tek işverenden alınan ve tevkif suretiyle vergilendirilmiş ücretler için yıllık gelir vergisi beyannamesi verilmemekte, diğer gelirler nedeniyle verilecek beyannamelere de bu ücret gelirleri dâhil edilmemekteydi. Birden fazla işverenden ücret alınması halinde, birinciden sonraki işverenden alınan ücretlerin tutarına bağlı olarak ilgili ücret gelirlerinin beyan edilip, edilmeyeceği tespit edilmekteydi.
Ancak, 2020 yılından itibaren geçerli olan düzenlemeyle birlikte, belli bir tutarı (2020 yılı için 600.000 TL) aşan tek veya birden fazla işverenden alınan ücretlerin yıllık beyanname ile beyan edilmesi zorunluluğu getirildi. Ayrıca, 2020 yılında elde edilen ücret gelirlerinin 600.000 TL’yi aşması durumunda, aşan kısım için vergi oranı % 40’a yükseltildi.
2020 yılında Türkiye’de stopaj yoluyla vergilendirilmiş ücret gelirlerinden yıllık beyanname ile beyan edilmesi gerekenler şu şekildedir:
Tek işverenden ücret geliri elde edenlerin ücret gelirleri toplamının 2020 yılı için 600.000 TL'yi aşması,
Birden fazla işverenden ücret geliri elde eden mükelleflerin, birinci işverenden aldıkları ücret gelirleri de dâhil olmak üzere ücret gelirleri toplamının 2020 yılı için 600.000 TL'yi aşması,
Birden fazla işverenden ücret geliri elde eden mükelleflerin, birinciden sonraki işverenden aldıkları ücretlerin toplamının 2020 yılı için 49.000 TL'yi aşması (birinci işverenden sonraki ücretin ve ücretlerin hangisi olduğu ücretli tarafından serbestçe belirlenir),
durumunda belirtilen ücret gelirlerinin yıllık beyanname ile beyan edilmesi gerekmektedir.
Anılan ücret gelirleri için 2021 yılının Mart ayı sonuna kadar gelir vergisi beyannamesi verilmelidir. Hesaplanan gelir vergisi ise 2021 yılının Mart ve Temmuz aylarında iki eşit taksit halinde ödenmelidir.
Örnek vermek gerekirse; bir ücretli bir tek işverenden 750.000 TL alırsa 600.000 TL’nın üzerinde olduğu için beyanname verecek,
Ücretli bir tek işverenden 590.000 TL gelire sahip olursa 600 bin TL’nın altında olduğu için gelirini, beyan etmeyecek,
Ücretli birinci işverenden 525.000, ikinci işverenden 24.000 TL, üçüncü işverenden 11.000 TL. alırsa birinci işveren hariç 2. Ve 3. İşveren toplamı 49.000 TL’yi aşmadığı için gelir beyan edilmeyecek,
Ücretli 1. İşverenden 270.000 TL 2. İşveren 37.000 TL. 3. İşverenden 15.000 TL gelire sahip olursa 1. İşveren hariç 2. Ve 3. İşveren gelir toplamı 49.000 TL’yi aştığı gelirini beyan edecek,
Ücretli 1.işverenden 565.000 TL, 2. İşverenden 25.000 TL, 3. İşverenden 12.000 TL gelire sahip olursa toplam ücret 600.000 TL’yi aştığı için ücretli gelirini beyan edecek.
Günün Sözü :”Başarılı olmak, Nobel almak değildir. Başarılı olmak ailenize, memleketinize, vatanınıza, insanlığa hizmet etmek demektir.”
(Prof. Dr. Aziz Sancar)
Abdulbaki AKBAL
S.M. Mali Müşavir B. Denetçi