Kategoriler
İşverenler tarafından çalıştırılmak üzere işçilerin sigortalılığı ile ilgili yasal düzenlemeler, 5510 Sayılı Kanun, Sosyal Sigortalar Yönetmeliği ve Genel Sağlık Sigortası İşlemleri Yönetmeliğinde ayrıntılı bir şekilde düzenlenmiştir.
Ülkemizin imzalamış olduğu sosyal güvenlik sözleşmelerinden 35’si halen yürürlükte olup bunlardan; yurt dışında iş üstlenen işverenlerce götürülen Türk işçilerinden;Sosyal güvenlik sözleşmesi imzalanmış ülkeye gidenlerin sosyal güvenlik hakları ikili akitler ile belirlenmektedir.
Sosyal güvenlik sözleşmesi imzalanmamış ülkelere gidenlerin sosyal güvenlik hakları ise; 5510 sayılı Kanunun 5.maddesinin “g” bendi kapsamı düzenlenmektedir. Anılan Kanun hükmüne göre;
“Ülkemiz ile sosyal güvenlik sözleşmesi olmayan ülkelerde iş üstlenen işverenlerce yurt dışındaki işyerlerinde çalıştırılmak üzere götürülen Türk işçileri 4 üncü maddenin birinci fıkrasının (a) bendi kapsamında sigortalı sayılır ve bunlar hakkında kısa vadeli sigorta kolları ile genel sağlık sigortası hükümleri uygulanır.”
Bu düzenlemelere göre yurt dışına çalıştırılmak üzere götürülen işçilerin sigortalıkları iki farklı şekilde yapılmaktadır. Götürüldükleri ülke ile Türkiye arasında sosyal güvenlik anlaşmasının olup olmadığına bağlı olarak hangi sigorta kollarına tabi olarak bildirimlerin yapılacağı belirlenmektedir. Türkiye ile sosyal güvenlik sözleşmesi olmayan ülkelere götürülen işçiler, kısa vadeli sigorta kolları ile genel sağlık sigortası hükümleri uygulanmaktadır. Sosyal güvenlik sözleşmesi olan ülkelere götürülen işçiler ise tüm sigorta kollarına tabi hükümler uygulanmaktadır. Gerek sözleşmesi bulunan ülkeler ile sözleşmesi olmayan ülkeler nezdinde çalıştırılan işçiler, 5510 sayılı Kanunun 4/a maddesi kapsamında sigortalı sayılmaktadır.
A-İşverenlerin Yurt Dışında Aldıkları İşler için Türkiye’de İşyeri Açması:
*İşverenlerin, yurt dışında aldıkları işleri, Türkiye’den götürülen işçilerle gerçekleştirecekler ise bunun için işletme merkezinin bağlı bulunduğu Sosyal Sigorta Kurumu müdürlüklerinde bu iş için işyeri dosyasını açarak tescil ettirmeleri gerekir. İşyeri tescili için işyeri bildirgesine Sosyal Sigortalar İşletmeleri yönetmeliğinin 27. Maddesinde belgelere ilaveten yurt dışında işin alındığını belgeleyen sözleşme örneği ile ülkedeki Türkiye Dış Temsilciliği yazısı eklenmelidir.
*Sosyal Güvenlik Kurumu’nda işyeri tescili yapıldıktan sonra işyeri tescil numarası ile birlikte Türkiye İş Kurumuna dosya açılması ve Internet şifresi için başvuru yapılması gerekmektedir.
*Yurt dışına gönderilecek işçilerin SGK’ya giriş bildirgeleri yapılıp bu işçilerin yurt dışına gönderilmesi için İş-Kur’a başvurulup daha önce işçilerle imzalanmış olan 3 nüsha iş sözleşmelerinin İş- Kur tarafından tasdik ettirilip kayda alınması sağlanacaktır.
*İşverenin yurt dışında yapımını üstlendiği işe uygun SGK iş kodu olan daimi mahiyette tescilli bulunan bir işyeri varsa, bu işyerinde çalışan sigortalıları geçici görevlendirme ile yurt dışına göndermek suretiyle bu iş yapması mümkündür.
B-İşverenler Tarafından Geçici Görevle Yurt Dışına Gönderilen işçiler:
*İşyerinde çalışan sigortalıların işverenleri tarafından geçici görevle yurt dışına gönderilmeleri 5510 sayılı Kanunun 10. Maddesine göre 4.maddenin (a) bendinde sayılan sigortalıların işverenleri tarafından geçici görevle yurt dışına gönderilmeleri (c) bendinde sayılan sigortalıların mevzuatında belirtilen usule uygun veya (b) bendinde sayılanların sigortalılığa esas çalışması nedeniyle yurt dışında bulunmaları halinde bu görevleri yaptıkları sürece bunlar Türkiye’de çalışıyormuş gibi sigortalıların ve işverenlerin sosyal sigortaya ilişkin bütün hak yükümlülükleri devam eder.
*Geçici görevle yurt dışına gönderilenler primleri Türkiye’de yatırıldığı için bunların bakmakla yükümlü olduğu aile üyeleri sağlık, sosyal güvenlik, emeklilik ve diğer haklardan geçici görev süresince devam etmektedir.
C-Türkiye ile Sosyal Güvenlik Sözleşmesi Olmayan Ülkelere İşverenler Tarafından Götürülen İşçilerin Sigortalılığı:
*Türkiye’nin diğer ülkelerle imzaladığı ikili ya da çok taraflı sosyal güvenlik sözleşmelerinde iki ülke vatandaşlarının karşılıklı olarak diğer ülkede geçici görevli ya da geçici görevli olmaksızın çalışmaları halinde hangi ülkenin ülkenin sosyal güvenlik mevzuatına tabi olacaklarına ilişkin hükümler bulunmaktadır.
*Bilindiği gibi Türkiye 35 yabancı ülke arasında ikili sözleşme akdedilmiş bulunmaktadır. İşverenler tarafından işçilerin götürüleceği yabancı ülke ile ülkemiz arasında sosyal güvenlik anlaşması bulunması halinde 5510 sayılı Kanunun 5.maddenin (g)bendi uyarınca kısa vadeli sigorta kolları ile genel sağlık sigortası hükümleri uygulanacaktır. Bir diğer ifade ile 2023 yılı asgari ücret 10.008 TL olarak belirlenmiştir kısa vadeli sigorta hesaplaması 10.008x%14=1.401,12 TL olacaktır.
*Sigortalıların uzun vadeli sigorta kollarına tabi olmak üzere istemeleri halinde, 50. Maddenin ikinci fıkrasındaki Türkiye’de yasal olarak ikamet etme şartı ile diğer şartlar aranmaksızın haklarında isteğe bağlı sigorta hükümleri uygulanır. Bu sigortalıların uzun vadeli sigorta kollarına tabi olmak istemeleri halinde aldıkları ücretin %20’si olan uzun vadeli sigorta kollarına ait primlerini yurt dışında çalıştıkları sürece her ay ödeyebilirler. Ödedikleri bu prim günleri 4/a yani SSK olarak kapsamında emeklilik hizmet günlerine ilave edilecektir.
D-İşverenler Tarafından Yurt Dışına Götürülecek İşçilere Ödenecek Ücretler:
*6552 sayılı Kanun ile 01.10.2014 tarihinden itibaren sosyal güvenlik sözleşmesi olmayan ülkelerde iş üstlenen işverenlerce yurt dışındaki işlerde çalıştırılmak üzere götürülen Türk işçilerine ödenecek ücretin Sigorta Primine Tabi Esas Kazancı üst sınırı, asgari ücretin 3 katıdır. Bu miktar 2023 yılı Ocak ila Aralık aylarında 30.024,00 TL’dir. Bu miktarın üstünde yapılacak ücretler sigorta primine tabi olmadığından Sosyal Güvenlik Kurumuna bildirim yapılmayacaktır.
E-Yurt Dışına İşçi Götüren İşverenlerin Yasal Yükümlükleri:
*Türkiye ile sosyal güvenlik sözleşmesi olmayan ülkelerde işçi çalıştıran işverenlerce yabancı ülkelerde meydana gelen iş kazası, yerel kolluk kuvvetlerine derhal, SGK’ya ise üç iş günü içinde, meslek hastalığı olayları ise meslek hastalığının işveren tarafından öğrenilmesinden itibaren üç iş günü içinde Sosyal Güvenlik Kurumuna bildirilmesi gerekmektedir.
*İşveren, geçici veya sürekli görevle yurt dışına görevlendirdiği ya da yurt dışına götürdüğü sigortalının iş kazası, meslek hastalığı, hastalık ve analık hallerinde, Sosyal Güvenlik Kurumu tarafından işe el konuluncaya kadar, 5510 sayılı Kanuna göre hak kazandığı geçici iş göremezlik ödeneğini ödemekle yükümlüdür. Bu yükümlülüğün yerine getirilmesindeki gecikmeden dolayı işveren gerek Sosyal Güvenlik Kurumunun gerekse sigortalının uğrayacağı her türlü zarardan sorumludur.
Sonuç olarak; Türkiye ile sosyal güvenlik sözleşmesi olmayan ülkelerde çalıştırılmak üzere işverenler tarafından götürülen işçiler, kısa vadeli sigorta kolları ile genel sağlık sigortasın primine tabi olup, bu işçilerin istemeleri halinde isteğe bağlı olarak aldıkları ücretin %20’si olan uzun vadeli sigorta kollarına ait primlerini yurt dışında çalıştıkları sürece her ay ödeyebilirler. Bu işçilerden ayrıca %14 olan genel sağlık sigortası primi alınmaz. Ödenecek olan bu prim günleri 4/a (SSK) kapsamında emeklilik hizmet süresine ilave edilecektir. Ayrıca 5510 sayılı Kanuna göre sosyal güvenlik sözleşmesi olmayan ülkelerde iş üstlenen işverenlerce yurt dışındaki işlerde çalıştırılmak üzere götürülen Türk işçilerine ödenecek ücretin Sigorta Primine Tabi Esas Kazancın üst sınırı asgari ücretin 3 katıdır. Bu miktar 2023 yılı Ocak-Aralık dönemi için 30.024,00 TL’dir. Bu miktarın üstünde yapılacak ücretler sigorta primine tabi olmadığından Sosyal Güvenlik Kurumun bildirim yapılmayacaktır.
Abdulbaki AKBAL
S.M.Mali Müşavir-B.Denetçi